معرب و مبنی

در افعال ماضی، بنا حرکت، بر فتح،‌ سکون یا ضمه است. در این صورت،‌اگر چیزی به آخر فعل ماضی متصل نباشد و یا به آخر آن تاء تانیث ساکن متصل باشد و همینطور اگر الف تثنیه متصل باشد، این فعل ماضی بنا بر فتح است. مثال برای این سه مورد: نـَصـَرَ، نـَصـَرَتْ و نـَصـَرا. همچنین اگر به آخر یک فعل ماضی، ضمیر رفع متحرک متصل باشد، فعل ماضی بر سکون مبنی می‌باشد. همچون نـَصـَرْنَ و نَصَرنا. اگر به آخر فعل ماضی، واو جمع مذکر متصل باشد، فعل مبنی بر ضم خواهد بود. همچون نَصَرُوا. در افعال امر حاضر نیز بنا به سه حالت سکون، حذف حرف عله و حذف نون صورت می‌گیرد. فعل امر در دو مورد (زمانی که صحیح الآخر باشد و چیزی به آن متصل نباشد یا نون جمع مونث به آن متصل باشد) مبنی بر سکون است. همچنین اگر معتل اللام باشد، مبنی بر حذف حرف عله خواهد بود. در سه صورت دیگر (داشتن الف تثنیه متصل، واو جمع مذکر متصل و یاء مخاطبه متصل) فعل مبنی بر حذف نون است. فعل مضارع نیز در دو صورت که نون جمع مونث به آن متصل بشود، مبنی بر سکون و در صورتی که نون تاکید به آن متصل شود، مبنی بر فتح خواهد شد.

(*) پنج صیغه ۱، ۴، ۷، ۱۳ و ۱۴ از میان افعال مضارع، اگر به نون تاکید اضافه شوند، مبنی خواهند شد.

1. ↑ متقی زاده، عیسی (۱۳۹۶). «الدرس الرابع». عربى دورهٔ پیش دانشگاهی رشته ادبیات و علوم انسانی. تهران: شرکت چاپ ونشر کتابهای درسی ایران. صص. ۲۶. شابک ۹۶۴-۰۵-۰۱۱۶-۶.
2. ↑ صرف و نحو.
3. ↑ مدرس افغانی، محمدعلی (۱۳۶۷). «الهدایة فی النحو». جامع‌ المقدمات. ج. دوم. قم - ایران: هجرت. صص. ۶۳.
4. ↑ نیکوصفت، حسین (بهار ۱۳۸۴). تجزیه و ترکیب. دفتر نشر موسسه فرهنگی آموزش قرآن و تجوید. صص. ۱۳.
5. ↑ ملکی اصفهانی، محمود، نحو مقدماتی، موسسه انتشارات دارالعلم، شابک: ۹۷۸-۹۶۴-۵۹۷۶-۰۲-۴ سال ۱۳۸۹، قم. ص۲۰